مقدمه:
حقوق عمومی به عنوان یک رشته¬ی اصلی و مهم در حوزه¬ی علوم انسانی است. این رشته از علم حقوق در زندگی و سرنوشت همه¬ی افراد جامعه، چه آن افراد بخواهند یا نخواهند، تاثیر دارد. هرکس که در یک واحد اجتماعی به عنوان جامعه¬ی سیاسی حضور دارد، حقوق عمومی با او کار دارد. حقوق عمومی به گونه¬ای رشته¬ی مربوط به عموم جامعه است. آنگاه تاریخ و تاریخ عمومی هر جامعه¬ای نیز سرگذشت مردمان آن جامعه است. حال وقتی که علم حقوق عمومی به جامعه و مردمان آن جامعه مربوط می¬شود و تاریخ هم سرگذشت آن جامعه را بررسی می¬کند می¬توان به راحتی به ارتباط تاریخ و حقوق عمومی پی برد.
شاهنامه نیز یک منبع اصلی تاریخ است که تاریخ ایران را روایت می¬کند. شاهنامه حاصل تلاش فردوسی در دورانی سرشار از آشوب است. سرودن شاهنامه را باید تلاشی آگاهانه در راستای حفظ هویت ایرانی و کوشش در جهت استقرار امنیت اجتماعی، ثبات سیاسی و برقراری حکومت خردمندانه دانست.
«شاهنامه¬ی فردوسی یکی از شالوده¬های بازاندیشی در متون کهن این مرز و بوم است، به عبارت دیگر شاهنامه فردوسی را نباید تنها از دیدگاه ادبی یا تاریخی مطالعه کرد، زیرا شاعر در این حماسه¬ی بزرگ، مسائل گوناگونی را مطرح کرده و بدین ترتیب آن را از اثری تاریخی یا ادبی صرف بسیار بالاتر برده است.»
شاهنامه یکی از متون جاودان در فرهنگ ماست. این کتاب فرهنگ و هویت ایرانی را در چهار راه حوادث بنیان¬کن، حمل کرده است. از سوی دیگر شاهنامه روایت زندگی و شیوه¬ی اداره¬ی کشور به وسیله¬ی کسانی است که عروج و سقوط ایران را رقم زده اند. از این منظر شاهنامه متنی مربوط به سیاست و حکومت نیز می باشد.
به¬رغم جایگاه رفیع شاهنامه در میان ایرانیان و اهمیت فوق¬العاده¬ی آن از جنبه ادبی، پژوهش-هایی که چشم¬انداز شاهنامه به سیاست و حکومت را مورد بررسی قرار داده باشند، بسیار اندک است و معمولا تحقیق در این زمینه¬ها محدود به ویژگی¬های شاه آرمانی در شاهنامه، علل شکل گیری نهاد شاهنشاهی، ترسیم خطوط اندیشه¬ی سیاسی می¬باشد. اما به نظر می¬رسد که کم¬تر پژوهشی به طور خاص در پی نشان دادن عناصر حقوق عمومی در شاهنامه باشد.
چرا که عامه¬ی مردم بر این باورند که اساسا حقوق عمومی در ایران با پدیداری نهضت مشروطه ایجاد شد. به چشم خوردن عناصری هم چون حکومت، اقتدار، دولت، جامعه¬ی سیاسی و قدرت سیاسی در شاهنامه حکایت از این واقعیت دارد که اصلی ترین عناصر حقوق عمومی از دوران بسیار پیش¬تر از آن چه عموم مردم تصور می¬کنند در ایران وجود داشته است.
این حقیقت بسیار مهمی است که در عصر و دوره¬ای که کمتر نشان از وجود دولت و تمدن و عناصری هم¬چون دموکراسی در جهان به چشم می¬¬خورد، ایرانیان با دولت¬هایی واجد کار ویژه-هایی خاص هم¬چون برقراری نظم، حفظ امنیت و…. ، در حال اداره¬ی سرزمین خود بوده¬اند. اگرچه متاسفانه این مطلب از چشم بسیاری پوشیده مانده است و ما برآنیم که علاقه مندان را متوجه کنیم که اگر بخواهند راجع به حقوق عمومی در ایران کار کنند، آگاه باشند که در حدود نه هزار سال تاریخ حقوق عمومی در دست آنان است که تا همه¬ی عمر نیز می¬تون وقت برای آن صرف کرد و نیازی نیست برای تحقیق در خصوص حقوق عمومی، لزوما به سراغ انقلاب سال ۱۶۸۸ انگلیس،( موسوم به انقلاب شکوهمند) و یا انقلاب ۱۷۸۹ فرانسه( موسوم به انقلاب کبیر) و یا برای بحث در خصوص حقوق شهروندی حتما به سراغ اعلامیه حقوق بشر و شهروندان ۱۷۸۹ فرانسه و یا در نهایت منشور کبیر ۱۲۱۵ انگلیس رفت.
اهمیت موضوع فوق و غفلت عامه¬ی مردم از این امر مهم، ما را بر آن داشت که در این پژوهش با ذکر شواهدی در شاهنامه، بیان کنیم که علی رغم تصور برخی افراد، حقوق عمومی در ایران دارای قدمتی بسیار زیاد می¬باشد.
رساله‌ی دکتری با عنوان:
تجلّـی حقوق عمومی در شاهنامه
استاد راهنما:
دکتر علی اکبر گرجی ازندریانی
استادمشاور:
جناب دکتر بیژن عباسی.دکتر حسن امین
دانشجو:
محمد رسولی
دانشگاه تهران
آخرین دیدگاه‌ها